Tajemnicza dama z Petersburga

Obraz „Nieznajoma” albo „ Portret nieznajomej kobiety/damy”, często  mylnie nazywany „Obca”, został namalowany przez rosyjskiego artystę Iwana Kramskoja w 1883 roku, pod sam koniec życia wybitnego malarza. Jest jednym z najbardziej znanych rosyjskich dzieł na świecie. Na obrazie przedstawiona jest młoda kobieta w otwartym powozie stojącym na Newskim Prospekcie, na moście Anicznikowskim. Za nią w tle widać Teatr Aleksandryjski. Petersburg pokryty jest śniegiem.  Tajemnicza dama na głowie nosi aksamitny kapelusz z białymi piórami, na sobie ma płaszcz podszyty futrem z sobola. Jej dłonie ozdabiają cienkie, czarne rękawiczki i złota bransoletka, a także mufka z niebieskimi wstążkami. Był to najbardziej modny strój w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Nie oznacza to jednak, że kobieta z obrazu należała do najwyższych warstw społecznych, po prostu jakbyśmy dzisiaj powiedzieli –  była modna. Spojrzenie kobiety jest pełne smutku i tajemniczości. Nie wiemy kim była modelka pozująca do obrazu, nie zachowały się bowiem żadne listy ani pamiętniki malarza, zdradzające tą tajemnicę. Sam autor nigdy nie wspomniał także o swojej modelce. Jeden z krytyków sztuki – Czichowoj twierdził, że kobietą z obrazu może być Katarzyna Michajłowna Juriewska. Legenda mówi, że może to być dziewczyna z okolic Kurska – Matriona Sewwiszna, bowiem malarz miał ją poznać w Petersburgu i zauroczyć się jej niezwykłą urodą, którą później przeniósł na płótno. Inną wersją, być może najmniej prawdopodobną jest ta, że modelką była jedyna córka artysty – Zofia, także malarka. Kiedy Kramskoj wystawił swój obraz, wielu krytyków negatywnie oceniło dzieło. Większość z nich uważała, że elegancka kobieta w powozie jest prostytutką, przezywając złośliwie obraz „Kokietka w karocy”. Kramskoj odpowiedział na to w ten sposób: „Niektórzy ludzie mówią, że nie wiedzą kim jest kobieta. Czy jest ona przyzwoita, czy sprzedała się,ale to w niej jest cała epoka”. Paweł Trietiakow, mecenas sztuki, postanowił kupić obraz, którego popularność gwałtownie zaczęła rosnąć wśród nowego pokolenia rosyjskich artystów. Mówiono o obrazie, że jest niezwykle jasny i uspokajający. Mówi się także, że Kramskoj chciał zabłysnąć swoim wyróżniającym się malarskim talentem. Dzieło do dziś zdobi ściany Galerii Trietiakowskiej w Moskwie , wcześniejszą wersję obrazu można podziwiać w galerii w Kielu. Obraz „Nieznana” często wykorzystywany jest w różnych wydaniach Anny Kareniny Lwa Tołstoja, ponieważ ktoś zauważył kiedyś, że od kobiety czuje się rosyjskość.